Biegli sporządzający opinie na zlecenie organów administracji państwowej napotykają trudności wynikające z braku opracowań wiodących w zasadach i metodach.

Pojęcie „administracja” jest wieloznaczne i oznacza też czynności wykonywane przez organy państwowe lub samorządowe w zakresie funkcji wykonawczej.

Opinia biegłego jest dowodem w sprawie, w której wymagane są wiadomości specjalne czyli fachowe. W pewnych sprawach organ ma obowiązek powołania biegłego. Organ nie może zastępować biegłego i dostarczać dowodów, które następnie przy wydawaniu decyzji sam ocenia. Dopuszczenie dowodów z opinii biegłego jest jednym z przejawów realizacji przez organ zaufania obywateli do Państwa.. Opinia biegłego daje przeświadczenie możliwości bardziej obiektywnego ustalenia okoliczności faktycznych, których wszelkie kwestie specjalistyczne stara się rozstrzygnąć we własnym zakresie.

Przedmiotem opinii biegłego mogą być tylko okoliczności faktyczne, do ustalenia których biegły powoływany jest na podstawie postanowienia organu.

Biegły nie jest uprawniony do oceny prawnej dokonywanych ustaleń.

Podstawową zasadą postępowania dowodowego jest prawda obiektywna , dążenie do prawidłowego poznania stanu rzeczy w oparciu o zebranie i rozpatrzenie całego materiału dowodowego. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu nie pozostaje bez wpływu na obowiązki biegłego. Strona ma prawo brania udziału w oględzinach, zadawania pytań, zgłaszać uwagi do opinii. Opinia biegłego jest materiałem, który ma pomóc w rozstrzygnięciu sprawy.

Pojęcie biegłego – w potocznym znaczeniu „biegły” rozumiane jest jako „znający się na rzeczy, znawca, ekspert, specjalista, konsultant”. Biegły winien być znawcą w swojej specjalności.

Biegłymi są osoby powoływane na listy sądowe lub organów administracji bądź indywidualnie w danej sprawie. Biegłym może być również rzemieślnik posiadający wiadomości niezbędne organowi do rozstrzygnięcia sprawy.

Z charakteru opinii biegłego jako środka dowodowego można wywieść, iż biegłego cechować powinna sumienność i bezstronność i wtedy jest właściwym dowodem w sprawie.

Powołując biegłego obowiązuje powinność możliwości wyłączenia z udziału w postępowaniu z przyczyn:

• pozostaje z jedną ze stron w stosunku umożliwiającym wpływ na prawa lub obowiązki,
• pozostaje w stopniu pokrewieństwa,
• był świadkiem lub biegłym albo przedstawicielem jednej ze stron,
• brał udział w niższej instancji zaskarżonej sprawy, w której jedna ze stron jest osobą jest osobą pozostającą w nadrzędności służbowej.

Biegły powinien być wyłączony z postępowania nawet wówczas, gdy zostanie uprawdopodobnione istnienie innych okoliczności, które mogą wywoływać wątpliwości co do stronniczości.

W postanowieniu o powołaniu biegłego wymagane jest ścisłe, precyzyjne i wyczerpujące formułowanie przez organ zadań i pytań pod adresem biegłego. Gdyby biegły miał wątpliwości co do przedmiotu i zakresu swoich obowiązków, może zażądać wyjaśnienia treści,

Biegły może odmówić sporządzania opinii gdy uzna że nie posiada dostatecznych kwalifikacji w dziedzinie, w której ma dotyczyć opinia.

Biegły ma obowiązek sporządzić opinię według swej najlepszej wiedzy, z dołożeniem należytej staranności oraz sumiennie i bezstronnie. Obowiązek bezstronności przy wydawaniu opinii jest najważniejszym. Kierując się nakazem bezstronności, biegły musi zachować niezależność w swych ocenach i wnioskach, nie może poddawać się czyimkolwiek sugestiom, namowom lub naciskom.

Bezstronność biegłego powinna przejawiać się również w toku czynności poprzedzających wydanie opinii, w kontaktach z organem, stronami i innymi osobami, które mogą mieć związek z pracą biegłego.

Sumienność biegłego przejawia się w uczciwości i solidności wykonania zadań. Obowiązek sumiennego wykonania zadań niekiedy wiąże się z inicjatywą dowodową polegająca na dostrzeganiu potrzeby rozszerzenia zakresu opinii. Znajomość prawa jest niezbędna do należytego odczytywania przedstawionych przez organ procesowy pytań, rozumieniu ich sens prawny oraz cel. Opinia musi korespondować z przepisami mającymi zastosowanie w sprawie.

Biegły sporządza opinię osobiście co nie oznacza że nie może konsultować się z innymi specjalistami.

Biegły ma obowiązek stawienia się na rozprawy jeśli zostanie wezwany, brać w nich czynny udział, zadawać pytania świadkom, może podtrzymać lub zmieniać opinię wcześniejszą jeśli ujawnione okoliczności za tym przemawiają.

Biegłego wiąże obowiązek zachowania tajemnicy w sprawie, dla której sporządzał opinię.

Biegły ma prawo do uczestnictwa w oględzinach lub osobiście je organizować oraz je przeprowadzać gdy stanowią one przesłankę do wydania opinii. Jeśli w sprawie zostały sporządzone dwie lub więcej opinii na daną okoliczność, różniące się między sobą, biegły ma prawo bronić swojej i wskazać dlaczego opinię kolegi uważa za chybioną.

Biegły korzysta ze szczególnej ochrony prawnej.

Biegły sądowy
inż. Adam Pawski