Wycena wartości maszyn jest jednym z podstawowych problemów w polskiej rynkowej gospodarce, a zarazem jest  niezbędna do działań rozwojowych i gospodarczych. Właściciel lub zarządzający majątkiem stają przed problemem wyceną użytkowanych maszyn. To zagadnienie jest istotne w wielu sytuacjach gospodarczych:

• określenia wartości początkowej,
• transakcjach handlowych,
• restrukturyzacji podmiotów gospodarczych,
• planowaniu zadań inwestycyjnych,
• dla organów dochodzenia i sądownictwa.

Powstają pytania:

• Co i w jaki sposób się wycenia?
• Jaki wpływ na wycenę mają okresy żywotności i warunki eksploatacji?

Decydent mający ogólną wiedzę ekonomiczną i techniczną jest w roli partnera rzeczoznawcy, któremu zlecono wycenę maszyn. Przedstawiane problemy związane z wyceną z punktu widzenia inwestora, właściciela i osób, które podejmują decyzje eksploatacyjne i ekonomiczne wymagają współpracy rzeczoznawcy.

Od dawna człowiek wymyśla i buduje różne maszyny, dla ułatwienia i zwielokrotnienia wydajności. Służą one do wypełniania określonych i pożytecznych zadań. Działanie maszyn sprowadza się najczęściej do przetworzenia energii i materii. Maszyny i urządzenia różnią się między sobą konstrukcją, kształtem i użytkowaniem. Stanowią obiekty zdolne do samodzielnego działania.

Tworzą zbiory zespołów i części wykonujących działanie na skutek zewnętrznego energetycznego działania. Zbudowane są z wielu, współdziałających zespołów i części. Podział energetyczny maszyn:

• silniki do wytwarzania energii mechanicznej,
• maszyny robocze, zmieniające kształt i położenie materiału lub przedmiotu,
• maszyny transportowe, przemieszczające ludzi, towary i ładunki.

Współczesne maszyny i urządzenia techniczne służą celom gospodarczym. Zachowują swoją postać i nie wchodzą w skład wyrobów. Stopniowo zużywają się pod względem fizycznym i ekonomicznym. Po zużyciu można je odtworzyć poprzez naprawę, modernizację lub wymianę na nowe.

Eksploatacja maszyn to przede wszystkim bezpieczeństwo i niezawodność. Każda maszyna powinna sprostać bezpieczeństwu użytkowania i obsługi. W innym przypadku powoduje to wyłączenie maszyny z użytkowania. Do maszyn stwarzających zagrożenie zaliczamy przede wszystkim: żurawie, suwnice, zbiorniki, jednostki pływające i samoloty. Objęte są one okresowym nadzorem technicznym i ubezpieczeniowym. Szczegółowy nadzór dozorowy ogranicza zagrożenie związane z eksploatacją takich maszyn i urządzeń. Życie eliminuje maszyny charakteryzujące się wysoką niezawodnością zespołów i elementów. Pomiary, badania i testy maszyn umożliwiają ocenę ich stanu technicznego. Analizy intensywności wykorzystania i natężenia pracy maszyn pozwalają ustalić stopień zużycia elementów. Porównuje się rzeczywiste osiągi eksploatacyjne z wydajnością normatywną określoną przez producenta. Wydajność maszyn charakteryzowana jest licznikami lub rejestratorami w jednostkach czasu lub długłości.

 

Charakterystyka ubytku masy elementów maszyn w funkcji czasu użytkowania 

Procedury diagnostyczne umożliwiają dokonanie pomiarów i ustalenie rzeczywistych własności użytkowych badanych maszyn. Charakter i wielkość zużycia w funkcji cech początkowych maszyny i ich porównanie z wartościami początkowymi jest cechą stanu technicznego. Decyduje o niezbędnych regulacjach, naprawach, wymianach części lub o wycofaniu maszyny. Wykaz koniecznych czynności  niezbędnych do przywrócenia stanu zdatności użytkowej umożliwia dalszą przydatność.

Maszyny eksploatowane jest trudniej ocenić niż stan maszyny nowej, ponieważ wiele czynników wpływa, znacząco różnicując maszyny pod względem techniczno-eksploatacyjnym. Rzeczoznawcy prowadzą szczegółowe oględziny maszyn, wykonują pomocnicze testy i pomiary. Ocena techniczna opisuje rzeczywisty stan techniczny i ocenia własności użytkowe maszyn. Powinna wykazać stopień utraty wartości i inne czynniki utraty wartości maszyn. Ocena stanu technicznego prowadzona jest w rzeczywistych warunkach pracy lub poszlakowo. Do jej opracowania niezbędne jest zebranie danych technicznych, informacji o warunkach eksploatacji, zakresie wykonanych napraw, postaci uszkodzeń elementów maszyn itp..

Stan techniczny klasyfikuje maszyny na zdatne lub niezdatne do użytkowania. Zdekompletowanie, nadmierne zużycie, niespełnienie warunków technicznych dotyczących bezpieczeństwa użytkowania lub ochrony środowiska kwalifikują maszynę do likwidacji.

Rzeczoznawca stwierdza stan niesprawności i zaleca naprawę elementów i zespołów. Bada się zdarzenia eksploatacyjne, datę wprowadzenia do eksploatacji, zakres i koszt wykonanych napraw, wymiany części i płynów eksploatacyjnych. Uwzględnia się przyrost wartości maszyn wskutek wymiany zespołów i wykonanych napraw.

Wycena jest procesem wyznaczającym wartość, a następnie cenę maszyn. Ciąg działań prowadzi do oszacowania wartości w kolejnych stadiach eksploatacji, przy uwzględnieniu aktualnej sytuacji rynkowej.

Wycena maszyn to dzieło odpowiedzialne, pracochłonne, z ograniczeniami i utrudnieniami. Wymaga indywidualnego podejścia do każdej wycenianej maszyny, analizy wielu czynników konstrukcyjnych i eksploatacyjnych. Każdy typ i rodzaj maszyny wymaga ustalenia warunków eksploatacji, oceny stanu technicznego i stopnia zużycia. Wykorzystując odpowiednie metody i sposoby ustala się wartość techniczną, użytkową i wymienną maszyn. Zasady wyceny nie są prawnie uregulowane. Wycenę maszyn prowadzi się metodą badania czynników do wyników. Maszyny są wyceniane jako niezależne obiekty rynkowe. Każda wyceniana maszyna wymaga ustalenia ograniczeń i warunków. Gromadzenie i przetwarzanie danych technicznych, ekonomicznych, eksploatacyjnych i rynkowych pozwala ustalić wartości w kolejnych okresach eksploatacji maszyn.

Na podstawie zebranych informacji, zostaje opracowana ekspertyza, w której są zawarte informacje z zachowań rynkowych. Pomocną w realizacji zamierzeń właściciela maszyn okazuje się wiedza rzeczoznawców o konstrukcji i zasadach eksploatacji maszyn. Zwiększa to efektywność zamierzeń firmy. Rzeczoznawca wykorzystuje najnowsze uregulowania prawne i bogatą wiedzę specjalistyczną oraz własne doświadczenia zawodowe, które przekazuje zleceniodawcy (właścicielowi).

Źródło: Powyższa treść ma swe umocowanie również w pierwszym na polskim rynku vademecum pt. „Zasady wyceny maszyn i urządzeń technicznych” autorstwa Kazimierza Dobruckiego, wydanym w 1994 r., które bardzo polecamy.