GOSPODARKA MAJĄTKIEM

DEFINICJE USTAWOWE
KLASYFIKACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH
OPŁATY LOKALNE
AMORTYZACJA
METODY AMORTYZACJI ŚRODKÓW TRWAŁYCH
NIERUCHOMOŚCI
RUCHOMOŚCI
ULEPSZENIE ŚRODKA TRWAŁEGO
UDOKUMENTOWANIE ULEPSZENIA ŚR. TRW
REMONT – ODTWORZENIE ST. PIERWOTNEGO
REMONT A MODERNIZACJA
INWESTYCJE W OBCYM ŚR. TRW
REMONT A INWESTYCJE W OBCYM ŚR. TRW.
WART. POCZĄTKOWA INWEST. W OBCYM ŚR. TRW.
AMORTYZACJA INWESTYCJI W OBCYM ŚR. TRW.
INW. W OBCYM ŚR. TRW. O WARTOŚCI < 10 TYS. ZŁ.
ODLICZENIE VAT A NAKŁADY NA OBCE ŚR. TRW.
SPRZEDAŻ I LIKWIDACJA INW. OBCYCH ŚR. TRW.
REKOMPENSATA ZA INW. W OBCYM ŚR. TRW.
ZARZĄDZANIE MAJĄTKIEM.

1. DEFINICJE USTAWOWE

Zgodnie z art. 3 ust. 1. pkt 15 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości przez środki trwałe – rozumie się rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Zalicza się do nich w szczególności:

nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
ulepszenia w obcych środkach trwałych,

Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy.

Zgodnie z §14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2002 r. wsprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz.U. z 2014, poz. 701) Wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zwany dalej „wykazem”, powinien zawierać co najmniej następujące dane:

liczbę porządkową;
datę nabycia;
datę przyjęcia do używania;
określenie dokumentu stwierdzającego nabycie;
określenie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej;
symbol Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) wydanej na podstawie odrębnych przepisów;
wartość początkową;
stawkę amortyzacyjną;
zaktualizowaną wartość początkową;
datę likwidacji oraz przyczynę likwidacji albo datę zbycia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej.

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o rachunkowości, wartość początkową środka trwałego stanowi jego cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego, powiększają ją koszty jego ulepszenia, polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami.

Odniesienie wartości początkowej środka trwałego do takich momentów w czasie jak data nabycia pozwala przyjąć, że wartość początkowa jest stałą i niezmienną. Przy czym należy mieć na uwadze, że skoro środek trwały jest składnikiem mającym być wykorzystywanym w działalności gospodarczej dłużej niż rok, jego wartość wraz z upływem czasu będzie się zmniejszać (co zresztą oddaje istota amortyzacji). Niemniej podatnicy mogą podejmować działania, które będą przeciwdziałać postępującemu spadkowi wartości użytkowej środka trwałego. Podatnicy bowiem mogą ponosić nakłady na zachowanie wartości użytkowej i funkcjonalnej środka trwałego. To, w jaki sposób będą to wykonywać, będzie miało wpływ na podatkową kwalifikację poniesionych wydatków. Ustawa CIT inaczej będzie traktowała nakłady na modernizację, a inaczej na remont środka. To pierwsze będzie stanowiło ulepszenie środka trwałego, to drugie zaś będzie odtworzeniem i przywróceniem stanu pierwotnego środka trwałego.

Natomiast zgodnie z art. 28 ust. 2 wyżej cytowanej ustawy za cenę nabycia rozumie się cenę zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny – jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Nieodłącznym elementem wartości początkowej jest pojęcie amortyzacji przez, którą należy rozumieć wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych. Odpisy amortyzacyjne dokonywane są drogą systematycznego , planowanego rozłożenia wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji.

Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie – nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.

Zgodnie z art. 2 ust. 1. ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (nazywanej dalej u.p.o.l.) opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane: grunty, budynki lub ich części oraz budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Natomiast w myśl art. 4 u.p.o.l. podstawę opodatkowania stanowi dla:

gruntów – powierzchnia;
budynków lub ich części – powierzchnia użytkowa,
budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 4–6 wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.

W rozumieniu u.p.o.l. budynek to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach. Natomiast budowlą w rozumieniu tej ustawy jest obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Powyższe definicje zawierają odwołanie do przepisów ustawy prawo budowlane (nazywanej dalej u.p.b.), w rozumieniu, której obiektem budowlanym jest budynek, budowla bądź obiekt małej architektury, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, wzniesiony z użyciem wyrobów budowlanych.

Natomiast budowlą, w rozumieniu u.p.b., jest obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, jak: obiekty liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem tablice reklamowe i urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni jądrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową.

2. KLASYFIKACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH

Klasyfikacja środków trwałych jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m.in. do celów ewidencyjnych, ustalaniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych. W związku z tym wyróżniamy dziesięć jednocyfrowych grup klasyfikacji środków trwałych, ale na potrzeby niniejszego opracowania zawężono klasyfikacje do ośmiu grup.

3. OPŁATY LOKALNE

Zgodnie z art.4 ust.1 upol podstawą opodatkowania w podatku od nieruchomości stanowi:

– dla budynków lub ich części – pow. użytkowa,

– dla budowli – ich wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego stanowiąca podstawę obliczenia amortyzacji w tym roku .

Stawki w odniesieniu do budynków i gruntów są stawkami kwotowymi.

Aby obliczyć należny podatek, należy pomnożyć powierzchnię użytkową budynku lub powierzchnię gruntu wyrażoną w metrach kwadratowych przez obowiązującą stawkę kwotową.

W dniu 08 maja 2018r. NSA wydał wyrok, w którym rozstrzygnął spór w zakresie opodatkowania podatkiem od nieruchomości silosów na cukier. Sąd stwierdził, że w sytuacji, gdy mamy do czynienia z silosem powinien on być uznany za budowlę, jako jeden z rodzajów zbiorników.

O faktycznej wysokości stawek podatków i opłat lokalnych w danym roku decyduje każda gmina w odpowiedniej uchwale swojej rady, podjętej w roku poprzednim. Co istotne, faktyczne stawki określone przez radę gminy nie mogą być wyższe od tych ustalonych przez Ministra Finansów. Najczęściej gminy ustalają stawki faktyczne podatku od nieruchomości na poziomie stawek maksymalnych.

W wypadku, gdy gmina nie zdąży z uchwaleniem nowych stawek podatków i opłat lokalnych przed końcem bieżącego roku, w roku przyszłym obowiązywać będą stawki dotychczasowe. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 6 ust. 1-3 u.p.o.l. obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub ich części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli albo budynku lub ich części przed ich ostatecznym wykończeniem. Natomiast jeżeli w trakcie roku podatkowego zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu wykorzystywania przedmiotu opodatkowania lub jego części, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu,

w którym nastąpiło to zdarzenie.

Osoby prawne są obowiązane zgodnie z art. 6 ust. 9 u.p.o.l. składać, w terminie do dnia 31 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu – w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku. Minister Finansów zaproponował wzory deklaracji, ale nie są one obligatoryjne. Gminy nie muszą z nich korzystać. Jednak w przypadku podjęcia decyzji o przyjęciu na terenie gminy zamieszczonych tych wzorów, konieczne jest ich zatwierdzenie przez radę gminy w drodze uchwały i opublikowanie zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 13.09.2011 r. (sygn. akt P 33/09) na przykładzie urządzeń budowlanych związanych z obiektem małej architektury, stwierdził, że „urządzenie budowlane na gruncie u.p.b. ma zapewniać możliwość korzystania zgodnie z przeznaczeniem z obiektu budowlanego dowolnego rodzaju, skoro jednak opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają jedynie obiekty budowlane w postaci budynku i budowli, ale już nie obiekty budowlane w postaci obiektu małej architektury, to przyjąć należy, że
pojęcie budowli występujące w u.p.o.l. nie obejmuje urządzeń budowlanych związanych z obiektami małej architektury”.

Z analizy ustawowych definicji i przytoczonych orzeczeń wynika, że pojęcie budowli odnosi się głównie do obiektów mających charakter budowlany, a dodatkowe wyszczególnienie w art. 3 pkt 3 u.p.b. wyłącznie części budowlanych urządzeń technicznych oraz fundamentów pod maszyny i urządzenia daje podstawę do stwierdzenia, że zespoły maszyn i urządzeń technicznych nie powinny być klasyfikowane jako budowle.

Do niedawna, pomimo klarownej i wydawałoby się oczywistej definicji budynku zawartej w u.p.o.l., w argumentacji organów podatkowych, a także w orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtował się pogląd, powielany później w wielu orzeczeniach, że nawet jeśli obiekt budowlany zawiera wszystkie elementy charakteryzujące budynek według definicji zawartej w u.p.o.l., nie oznacza to jeszcze, że obiekt ten jest budynkiem w rozumieniu tej ustawy. Przy dokonywaniu klasyfikacji obiektów budowlanych brano pod uwagę także elementy funkcjonalne takiego obiektu, czyli przeznaczenie, wyposażenie oraz sposób i możliwości wykorzystania go jako całości. Efektem tego była nadinterpretacja przepisów, w wyniku której często klasyfikowano budynki pełniące specjalistyczne funkcje jako budowle.

Takie orzecznictwo stało się powodem wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej, po rozpatrzeniu której Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13.12.2017 r. (sygn. akt SK 48/15) uznał, iż art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (zawierający definicję budowli), w zakresie, jakim umożliwia uznanie za budowlę obiektu budowlanego, który spełnia jednocześnie kryteria uznania go za budynek, jest niezgodny z Konstytucją. Tak więc uznawanie za budowlę obiektu budowlanego spełniającego warunki definicji budynku, przy uwzględnieniu innych przesłanek niż wynikających wprost z u.p.o.l. (np. funkcji obiektu), jest nieuprawnione.

Określając wysokość stawek podatkowych oraz wprowadzając zwolnienia od podatku rada gminy powinna podjąć odpowiednią uchwałę, która ma charakter przepisów gminnych powszechnie obowiązujących na obszarze gminy (uchwała musi być odpowiednio ogłoszona). Uchwały rad gminnych powinny być podejmowane co roku, umożliwiają one realizację obowiązku podatkowego w zakresie omawianego podatku.

4. AMORTYZACJA

Amortyzacja to proces utraty wartości majątku trwałego, wywołany jego zużyciem fizycznym – powstałym na skutek eksploatacji oraz ekonomicznym – będącym wynikiem postępu technicznego, związanego z możliwością uzyskania na rynku np. maszyn, urządzeń bardziej wydajnych, tańszych w eksploatacji, pozwalających uzyskać produkty lepszej jakości. Ta utrata wartości jest przenoszona na wartość produktów wytworzonych przy wykorzystaniu amortyzowanego majątku trwałego.

Amortyzacji podlegają środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, inwestycje w obcych środkach trwałych, budynki, budowle na cudzym gruncie, inne składniki majątku nie stanowiące własności podatnika, ale spełniające przesłanki do uważania ich za środki trwałe, o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok, wykorzystywane na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą albo oddane do użytkowania na podstawie umowy dzierżawy, najmu lub leasingu. Przepisy prawne wyszczególniają również składniki, od których nie nalicza się odpisów amortyzacyjnych – np. eksponaty muzealne, dzieła sztuki, grunty nie służące wydobyciu kopalin metodą odkrywkową.

Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu do używania (wg prawa podatkowego), a zakończenie w momencie zrównania się odpisów z wartością początkową lub postawieniem w stan likwidacji, sprzedaży, stwierdzenia niedoboru.

Amortyzacja podatkowa to bardzo opłacalna dla podatnika forma zaoszczędzania pieniędzy. Jak wiadomo, praktycznie wszystkie środki trwałe prędzej czy później ulegają zniszczeniu. Dlatego też, w momencie ich zakupu, dobrze jest ustalić koszt ich zużycia w czasie. Amortyzacja polega na systematycznym odpisywaniu umówionej kwoty w koszty firmy, aż do całkowitego zużycia środka trwałego.

5. METODY AMORTYZACJI ŚR. TRWAŁYCH

Wyróżnia się cztery metody amortyzacji środków trwałych:

– metodę liniową,

– metodę degresywną (malejącego salda),

– metodę progresywną,

– metodę naturalną,

1) Amortyzacja liniowa – to najpowszechniej stosowana przez przedsiębiorców metoda amortyzacji. Polega na równomiernym rozłożeniu odpisów amortyzacyjnych w czasie – każdego miesiąca wartość środka trwałego korygowana jest o takiej samej wielkości odpis amortyzacyjny.

2) Amortyzacja degresywna – metoda, która zakłada szybsze zużycie środka trwałego w początkowym okresie jego użytkowania. Umożliwia tym samym szybsze zaliczenie części wartości początkowej środka trwałego w koszty i obniżenie w ten sposób wysokości podatku dochodowego.

Warunkiem obniżenia podatku jest jednak generowanie przez firmę dochodu w momencie włączenia środka trwałego do ewidencji. Jeśli po jego zakupie firma generuje straty, korzystniejsza będzie amortyzacja progresywna.

3) Amortyzacja progresywna – metoda amortyzacji będąca przeciwieństwem amortyzacji degresywnej. W jej przypadku odpisy w początkowych miesiącach użytkowania są niższe od tych, które księgowane są wraz z upływającym okresem eksploatacji. Uzasadnione jest to tym, że koszty eksploatacji (np. koniecznych remontów) środka trwałego rosną wraz z upływem czasu.

4) Amortyzacja naturalna – metoda opierająca się na założeniu, że zużycie środka trwałego jest uzależnione od intensywności jego użytkowania. Jeśli kupujesz nową linię produkcyjną i zakładasz, że pozwoli Ci ona wyprodukować przez cały okres użytkowania X tysięcy sztuk produktu, odpisy amortyzacyjne kalkulujesz na podstawie rzeczywistej skali produkcji w danym miesiącu.

Każda z nich ma swoje wady i zalety, więc dobrze jest je dokładnie poznać, zanim podatnik zdecyduje się na konkretną metodę – ponieważ raz wybranej metody co do zasady już nie można zmienić.

Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:

Liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
Tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
Wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów lub innym właściwym miernikiem,
Prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,
Przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.

Zatem na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres i metodę amortyzacji.

Dodatkowo, aby dany składnik aktywów trwałych mógł podlegać amortyzacji bilansowej, musi być najpierw uznany za środek trwały (lub wartość niematerialną i prawną), czyli przewidywany okres jego ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok oraz jest kompletny, zdatny do użytku i przeznaczony na potrzeby jednostki.

● Podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników, których wartość początkowa nie przekracza 10.000,00 zł.; wydatki poniesione na ich nabycie stanowią wówczas koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania. Składniki majątku wprowadza się do ewidencji środków trwałych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania (art. 16d, updop). (art. 22d, updof).

● Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się gdy wartość środka trwałego jest wyższa niż 10.000,00 zł w momencie przyjęcia do używania. W przypadku gdy wartość początkowa jest równa lub niższa niż 10.000,00 zł podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych jednorazowo w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego albo w miesiącu następnym (art. 16f, pkt 3 updop). (art. 22f pkt 3 updof).

● Przy ustalaniu wartości początkowej środków trwałych należy zachować uwarunkowania przedstawione w art. 16g updop. (art. 22g updof).

● Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek wprowadzono do ewidencji w równych ratach co miesiąc lub kwartał lub jednorazowo na koniec roku. Suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych w pierwszym roku podatkowym nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji do końca roku podatkowego (art. 16h updop). (art. 22h updof).

● Zgodnie z art. 16i pkt 2 updop (art.22i pkt 2 updof) podatnicy mogą podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki podwyższać :

– dla budynków i budowli używanych w warunkach:

pogorszonych – przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,2,
złych – przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,4,

– dla maszyn, urządzeń i środków transportu, z wyjątkiem morskiego taboru pływającego, używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej, przy zastosowaniu w tym okresie współczynników nie wyższych niż 1,4,

– dla maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 4-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) wydanej na podstawie odrębnych przepisów , zwanej dalej „Klasyfikacją”, poddanym szybkiemu postępowi technicznemu, przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 2,0.

Podatnicy mogą podwyższać lub obniżać stawki amortyzacyjne lub rezygnować z ich stosowania (zmiana stawki) począwszy do miesiąca następującego po miesiącu, w którym te stawki zostały wprowadzona do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

W przypadku podwyższenia stawek amortyzacyjnych przy zastosowaniu współczynników należy dla poszczególnych środków trwałych stosować jeden wybrany współczynnik przez który mnoży się stawkę amortyzacyjną właściwą dla danego środka trwałego przyjętą z wykazu stawek amortyzacyjnych (art. 16i, pkt 5 i 6 updop).(art.22i pkt 5 i 6 updof). Przepisy art. 16j określają możliwości indywidualnego ustalania stawki amortyzacyjnej dla używanych lub ulepszonych środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji podatnika.

● Art. 16k pkt 7,8,9 (art. 22k updof) określa warunki jednorazowych odpisów amortyzacyjnych.

REASUMUJĄC

6. NIERUCHOMOŚCI

Podatnicy mogą podane w Wykazie stawki podwyższać dla budynków i budowli używanych w warunkach pogorszonych– przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,2 lub przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,4 dla budynków i budowli używanych w warunkach złych.

Za warunki pogorszone – uważa się używanie budynków i budowli pod ciągłym działaniem wody, par wodnych, znacznych drgań, ciągłych zmian temperatur oraz innych czynników powodujących przyspieszenie zużycia obiektu.

Za warunki złe – uważa się używanie budynków i budowli pod wpływem niszczących środków chemicznych, zwłaszcza gdy służą one produkcji, wytarzaniu lub przechowywaniu żrących środków chemicznych. Złe warunki oznaczają również silne działanie na budynek lub budowlę niszczących środków chemicznych rozproszonych w atmosferze, wodzie lub wydzielających się w postaci oparów, których źródłem są inne obiekty znajdujące się w pobliżu.

7. RUCHOMOŚCI

Możliwość zastosowania podwyższonych stawek amortyzacyjnych dotyczy również maszyn, urządzeń i środków transportu z wyjątkiem morskiego taboru pływającego, używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej – przy zastosowaniu w tym okresie współczynników nie wyższych niż 1,4.

Przez maszyny, urządzenia i środki transportu wymagające szczególnej sprawności technicznej rozumie się te obiekty, które używane są w pracy na trzy zmiany, mimo że nie działają ze swej istoty w ruchu ciągłym, używane w warunkach terenowych, w warunkach leśnych, pod ziemią lub innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie. W ustawie nie wyjaśniono, co należy rozumieć przez używanie bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych.

Kolejna grupa środków trwałych w stosunku do których ustawodawca przewidział możliwość zastosowania podwyższonych stawek amortyzacyjnych to maszyny i urządzenia zaliczonych do grupy 4-6 i Klasyfikacji poddanych szybkiemu postępowi technicznemu – przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 2,0.

Maszyny i urządzenia poddane szybkiemu postępowi technicznemu to takie, w których zastosowane są układy mikroprocesorowe lub systemy komputerowe, spełniające założone funkcje dzięki wykorzystaniu w nich najnowszych zdobyczy techniki. Do tej grupy zaliczymy również pozostałą aparaturę naukowo-badawczą i doświadczalno-produkcyjną.

W przypadku podwyższenia stawek amortyzacyjnych, podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, przy zastosowaniu wskazanych w ustawie współczynników należy dla poszczególnych środków trwałych zastosować jeden wybrany współczynnik. Stawkę amortyzacyjną właściwą dla danego środka trwałego, przyjętą z Wykazu stawek amortyzacyjnych należy pomnożyć przez wybrany współczynnik.

Jeżeli wystąpią okoliczności uzasadniające podwyższenie stawki amortyzacyjnej, to można ją podwyższyć od miesiąca następującego po miesiącu, w którym one zaistniały. W przypadku ustania warunków uzasadniających podwyższenie stawki, obniżenie stawki następuje po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające te zmiany.

8. ULEPSZENIE ŚRODKA TRWAŁEGO

Pojęcie ulepszenia środka trwałego zostało określone w art. 22g ust. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: pdof) oraz art. 16g ust. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: pdop). W myśl powyższych przepisów podatkowych, środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 10.000 zł (u płatnika VAT jest to wartość netto, dla firmy zwolnionej z VAT brutto).

Zaś zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o rachunkowości (dalej: UoR), poprzez ulepszenie środka trwałego należy rozumieć – Wartość początkową stanowiącą cenę nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia, polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami.

W związku z powyższym, w wyniku tych czynności musi nastąpić wzrost wartości użytkowej środka trwałego w stosunku do wartości z dnia przyjęcia go do używania – a przez to możemy rozumieć właśnie wzrost wartości mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji. Natomiast czynności, o których mowa w art. 31 ust. 1 UoR nie zostały dość precyzyjnie zdefiniowane, zatem w praktyce przyjmuję się, że:

przebudowa – to zmiana (poprawa) istniejącego stanu środków trwałych na inny,
rozbudowa – to powiększenie (rozszerzenie) składników majątkowych, w szczególności zaś budynków i budowli, linii technologicznych itp.,
rekonstrukcja – to odtworzenie (odbudowanie) zużytych całkowicie lub częściowo składników majątkowych,
adaptacja – to przystosowanie (przerobienie) składnika majątkowego do wykorzystania go w innym celu niż wskazywało jego pierwotne przeznaczenie, albo nadanie temu składnikowi nowych cech użytkowych,
modernizacja – to unowocześnienie środków trwałych.

Warto wspomnieć, iż użyte przez ustawodawcę sformułowanie „w szczególności” oznacza to, że podatnik może zastosować inne mierniki jako kryterium oceny. Natomiast należy pamiętać, że to na podatniku będzie ciążyć obowiązek wykazania wzrostu wartości użytkowej w razie ewentualnych kontroli ze strony organów podatkowych.

W tej sytuacji poza przesłankami wymienionymi w ustawie o rachunkowości, kluczowym kryterium jest wartość danego ulepszenia. Samo stwierdzenie wystąpienia wzrostu wartości użytkowej środka trwałego wskutek podjętych przez podatnika działań nie przesądza o konieczności podwyższenia wartości początkowej ulepszonego środka trwałego. Podatnik ma obowiązek zwiększyć wartość początkową takiego środka trwałego, gdy suma tych wydatków w danym roku podatkowym przekroczy kwotę 10 000 zł, zaś jeżeli wartość nie przekroczy 10 000 zł – to wydatki te podlegać będą jednorazowemu rozliczeniu bezpośrednio w koszty uzyskania przychodu. Należy jednak mieć na uwadze, że o ile pierwszy wydatek związany z ulepszeniem środka trwałego nie przekracza 10 000 zł i jednostka w związku z tym zaliczy go bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów, to w przypadku gdy dokonamy kolejnego ulepszenia dotyczącego tego samego środka trwałego, którego sumaryczna wartość ulepszeń przekroczy 10 000 zł, to wówczas podatnik zobowiązany będzie do skorygowania kosztów uzyskania przychodu. Limit dotyczący wartości ulepszeń w wysokości 10 000 zł dotyczy wszystkich środków trwałych, bez względu na datę oddania ich do używania.

Wydatki na ulepszenie środka trwałego (tak jak wydatki na jego nabycie czy wytworzenie) nie są kosztem uzyskania przychodu w momencie dokonania zakupu, lecz rozliczane są w czasie poprzez odpisy amortyzacyjne (art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy CIT). Kiedy zaś mamy do czynienia z ulepszeniem? Jak stanowi ustawa CIT do ulepszenia środka trwałego dochodzi na skutek przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji, w wyniku której wartość początkową (określona np. po cenie nabycia) powiększa się o sumę wydatków na ich ulepszenie.

Jednak z ulepszeniem środka trwałego będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 10.000 zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji (art. 16g ust. 13 ustawy CIT). W takim przypadku wydatki na modernizację (ulepszenie) będą kwalifikowane jako koszty podatkowe zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy CIT, na podstawie którego kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Wzrost wartości użytkowej, o której mowa powyżej, mierzy się w szczególności: okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych, kosztami eksploatacji środków trwałych. W jednym ze swoich orzeczeń NSA wskazał, że w/w terminy, tj. przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja i modernizacja powinny być rozumiane potocznie (NSA w z dnia 20.11.2014 r., sygn. akt II FSK 2622/12). A jeśli tak, to w ślad za słownikami należy przyjąć, że modernizacja to unowocześnienie i usprawnienie czegoś. Tym samym, pod pojęciem modernizacji środka trwałego należy rozumieć jego unowocześnienie, co prowadzi do zwiększenia jego wartości początkowej. Jako przykład unowocześnienie środków trwałych, za organami podatkowymi, można wskazać: poprawę wydajności klimatyzacji z 20 na 40 osób czy dostosowanie budynku do wymogów obowiązujących przepisów przeciwpożarowych.

9. UDOKUMENTOWANIE ULEPSZENIA ŚR. TRW.

Ulepszenie środków trwałych występuje, gdy w wyniku poniesionych nakładów następuje zwiększenie wartości użytkowej już oddanego do eksploatacji środka trwałego. Suma wydatków poniesionych na ulepszenie tego środka trwałego (udokumentowana fakturami i/lub rachunkami) powiększy jego wartość początkową po zakończeniu ulepszenia.

W sytuacji gdy ulepszeniu podlega składnik majątku jednostki, który stanowił – przed poniesieniem nakładów ulepszających – środek trwały w jednostce, nie sporządza się ponownie dowodu OT.

Zmiana wartości początkowej środka trwałego powinna być natomiast odnotowana w karcie środka trwałego. Wystarczy ponoszone nakłady przeksięgować na podstawie dowodu wewnętrznego PK, którym przeniesie się koszty ulepszenia i które to koszty po zakończeniu „ulepszania” zwiększą wartość środka trwałego, jednak oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by ulepszenie udokumentować protokołem odbioru (OT) sporządzonym po zakończeniu całości prac i podpisanym przez stronę odbierającą i wykonującą prace.

Zazwyczaj umieszczany jest w nim zakres wszystkich przeprowadzonych prac. Data wskazana w protokole będzie oznaczać zakończenie ulepszenia.

Do celów podatkowych wartość ulepszenia środka trwałego, która zwiększa jego wartość początkową, jest podstawą dokonywania odpisów amortyzacyjnych (art. 16g ust. 13 updop lub art. 22g ust. 17 updof). Od takiej wartości dokonuje się odpisów amortyzacyjnych od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały został ulepszony.

Obowiązkowo sporządza się dowód OT, gdy ulepszeniu podlega obcy środek trwały, i co się z tym wiąże, gdy ulepszenie tworzy odrębny środek trwały. Obowiązkowo OT jest wymagane w sytuacji, gdy ulepszenie nastąpiło przed wprowadzeniem składnika majątku do ewidencji środków trwałych jednostki.

10. REMONT – ODTWORZENIE ST. PIERWOTNEGO

Tak jak ma to miejsce w przypadku modernizacji, ustawa podatkowa nie definiuje pojęcia remontu. Stąd też, posiłkując się definicjami słownikowymi, za remont należy traktować przywrócenie wartości pierwotnej, użytkowej lub naprawę. Można też posłużyć się definicją tego pojęcia z ustawy Prawo budowlane, gdzie za remont należy rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym (art. 3 pkt 8 ustawy). Istotą remontu są zatem wszystkie działania przywracające pierwotny stan techniczny i użytkowy środka trwałego, w tym również polegające na wymianie zużytych składników technicznych następujące w toku eksploatacji środka trwałego i będące wynikiem tej eksploatacji, niezwiększające jego wartości początkowej.

Podkreślenia wymaga fakt, że przy remoncie mogą być stosowane materiały odpowiadające aktualnym standardom technologicznym. Różnica pomiędzy nakładami ponoszonymi na remont a nakładami ponoszonymi na ulepszenie środków trwałych polega na tym, że remont zmierza do podtrzymania, odtworzenia wartości użytkowej środka trwałego i jest rodzajem naprawy, wymiany zużytych elementów, natomiast w wyniku ulepszenia środek trwały zostaje unowocześniony lub przystosowany do spełniania innych, nowych funkcji, zyskuje istotną zmianę cech użytkowych. Stąd za przykład czynności remontowych, za organami podatkowymi, należy uznać malowanie, cyklinowanie czy wymianę zużytej instalacji elektrycznej czy naprawę sieci wodociągowej polegającą na wymianie niektórych odcinków sieci. Charakter odtworzeniowy będą zaś miały takie czynności jak odmalowanie czy odświeżenie pomieszczeń.

11. REMONT A MODERNIZACJA

Czynności remontowe, w przeciwieństwie do czynności modernizacyjnych, nie kreują nowych właściwości środka trwałego. Remont ma bowiem na celu utrzymanie składnika majątkowego we właściwym stanie technicznym i użytkowym. Nie zmieni tego fakt, że w toku prac remontowych będą użyte materiały produkowane w nowszej technologii, niż dotychczas zastosowane.

Jak wskazują organy podatkowe, fakt zmiany rzeczywistości gospodarczej i postępu technicznego nie oznacza automatycznie, że mamy do czynienia z ulepszeniem, gdyż ulepszenie z istoty swojej zmierza do podjęcia, czy też rozszerzenia działalności z wykorzystaniem składnika np. poprzez rozbudowę, czy rekonstrukcję, powodującą zmianę cech użytkowych.

Dopóki w wyniku poniesionych wydatków nie zostaną środkowi trwałemu nadane nowe lub ulepszone właściwości, których wcześniej ten środek nie posiadał, tak długo wydatki te mogą być traktowane jako remont.

Wszystkie działania przywracające lub zmierzające do przywrócenia pierwotnego stanu technicznego i użytkowego, wraz z wymianą zużytych składników technicznych można uznać za remont.

Decydujące znaczenie ma w takiej sytuacji cel poniesionych wydatków. Ważne jest ustalenie, czy nowy materiał lub technologia, nawet jeśli zostanie zastosowany, ma na celu zastąpienie wcześniejszych rozwiązań, czy też celowo zastosowano materiały lub technologie doskonalsze, co wiązałoby się z ulepszeniem.

Jeśli więc wydatki na modernizację stanowiące ulepszenie środka trwałego nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia, a jedynie przez odpisy amortyzacyjne, to wydatki na remont, stanowią koszt uzyskania przychodu w dacie ich poniesienia, zgodnie z przepisem art. 15 ust. 4d ustawy CIT.

Wyodrębnienie prac remontowych od modernizacyjnych nie jest sprawą łatwą i oczywistą, szczególnie, że nic nie stoi na przeszkodzie, że prace o takim charakterze mogą być wykonywane jednocześnie. Akcentują to również organy podatkowe, które zwracają uwagę, że należy każdorazowo w stosunku do konkretnego środka trwałego szczegółowo przeanalizować zakres rzeczowy wykonywanych robót, porównując je do stanu istniejącego na podstawie dokumentacji technicznej, a w przypadku wątpliwości co do prawidłowej kwalifikacji poniesionych wydatków oprzeć się na opinii biegłego do spraw budowlanych, który w oparciu o stosowną dokumentację i oględziny wypowie się co do charakteru poniesionych nakładów.

O tym bowiem czy dane prace stanowią ulepszenie decydują m.in. kryteria techniczne. W tym zakresie zatem niezbędne jest nie tylko dokonanie oceny faktycznie przeprowadzonych robót, ale także skorzystanie z pomocy osób posiadających wiedzę specjalistyczną, w tym np. przeprowadzenie dowodu w postaci ekspertyzy biegłego rzeczoznawcy.

Podatnik zaliczając wydatek do określonej kategorii (remont bądź modernizacja) musi posiadać dowody potwierdzające prawidłowość dokonanego wyboru, na wypadek ewentualnego wejścia w spór z organem podatkowym poprzez postępowanie podatkowe.

12. INWESTYCJE W OBCYM ŚR. TRW.

Inwestycje w obcym środku trwałym to nakłady poniesione na obcy środek trwały, który nie jest własnością firmy ale jest użytkowany na podstawie zawartej umowy najmu, dzierżawy czy innej o podobnym charakterze.

Ulepszenie obcego środka trwałego nastąpi gdy suma wydatków poniesionych na przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację obcego środka trwałego przekroczy w danym roku podatkowym 10 000 zł (netto w przypadku czynnych podatników VAT lub brutto w przypadku podatników zwolnionych z VAT), a wydatki te spowodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia go do używania.

13. REMONT A INWESTYCJE W OBCYM ŚR. TRW.

Istotą remontu jest przywrócenie pierwotnego stanu technicznego i użytkowego środka trwałego wraz z wymianą zużytych składników technicznych, nie zmieniające jego charakteru i funkcji. Remont nie zwiększa wartości początkowej środka trwałego. Jest to wydatek stanowiący koszt uzyskania przychodu jednak nie podlega on amortyzacji. A więc nie jest to inwestycja (ulepszenie) ponieważ przez ulepszenie należy rozumieć trwałe unowocześnienie środka trwałego, które podnosi jego wartość użytkową.

Jednak odstępstwem od tej reguły jest sytuacja gdzie prace zmierzają do przystosowania lokalu do potrzeb działalności gospodarczej, gdzie już sam fakt zmiany przeznaczenia lokalu wskazuje na to, iż podatnik przeprowadzi jego modernizację. Wówczas w tej części wydatki podatnika są wydatkami inwestycyjnymi i podlegają amortyzacji.

14. WART. POCZĄTKOWA INWEST. W OBCYM ŚR. TRW.

Na wartość początkową inwestycji w obcym środku trwałym będą składały się wszystkie wydatki poniesione w tym celu, które zostały prawidłowo udokumentowane.

Inwestycje w obcych środkach trwałych wprowadza się do ewidencji na podstawie odpowiedniej grupy KŚT, do której należał ulepszony środek trwały.

Należy pamiętać, że samego obcego środka trwałego użytkowanego na podstawie umowy najmu, dzierżawy i innej nie można wprowadzać do własnej ewidencji środków trwałych.

15. AMORTYZACJA INWESTYCJI W OBCYM ŚR. TRW.

Inwestycje w obcym środku trwałym podlegają amortyzacji bez względu na przewidywany okres ich użytkowania.

Podatnicy mogą samodzielnie ustalać własne stawki amortyzacyjne ulepszeń w obcych środkach trwałych. Jednak trzeba pamiętać o tym, że okres amortyzacji dla:

inwestycji w obcych budynkach, lokalach, budowlach nie może być krótszy niż 10 lat,
inwestycji w obcych środkach trwałych zaliczanych do grupy 3-6 i 8 klasyfikacji środków trwałych (KŚT) wynosi:

– 24 miesiące- gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25.000 zł

– 36 miesiące- gdy ich wartość początkowa jest większa niż 25.000 zł ale nie przekracza 50.000 zł

– 60 miesięcy w pozostałych przypadkach inwestycji w obcych środkach transportu, w tym samochodów osobowych minimalny okres amortyzacji musi wynosić 30 miesięcy.

Inwestycję w obcym środku trwałym można amortyzować również według stawek z rocznego wykazu stawek amortyzacyjnych odpowiadających środkowi trwałemu, którego ulepszenie dotyczy.

Gdy środek trwały jest użytkowany na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej o podobnym charakterze przy ustalaniu stawki amortyzacyjnej należy uwzględnić okres trwania umowy.

16. INW. W OBCYM ŚR. TRW. O WARTOŚCI < 10 TYS. ZŁ

W przypadku inwestycji w obcym środku trwałym, której wartość jest mniejsza niż 10.000 zł istnieje kilka rozwiązań:

poniesione nakłady mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów bezpośrednio w dacie oddania obcego środka trwałego do użytkowania, bez konieczności ich amortyzacji,
mogą zostać jednorazowo zamortyzowane w miesiącu oddania do używania lub w miesiącu następnym,
mogą być amortyzowane za pomocą przyjętych stawek amortyzacyjnych.

17. ODLICZENIE VAT A NAKŁADY NA OBCE ŚR. TRW.

Odliczenie podatku VAT od inwestycji w obcych środkach trwałych odbywa się na zasadach ogólnych tzn:

gdy inwestycja w obcym środku trwałym będzie służyła działalności opodatkowanej podatnik może odliczyć VAT od poniesionych nakładów
gdy inwestycja w obcym środku trwałym będzie służyła działalności nieopodatkowanej wówczas przedsiębiorca nie ma prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego
gdy inwestycja będzie służyła działalności mieszanej (opodatkowanej i zwolnionej), wówczas VAT będzie podlegał odliczeniu na podstawie proporcji, ustalonej zgodnie z art. 90 ustawy o podatku od towarów i usług.

18. SPRZEDAŻ I LIKWIDACJA INW. OBCYCH ŚR. TRW.

Przy sprzedaży inwestycji w obcym środku trwałym jej niezamortyzowana część stanowi koszty uzyskania przychodu. Natomiast przychód z jej sprzedaży jest przychodem podatkowym.

Jeżeli chodzi o likwidację inwestycji w obcych środkach trwałych sytuacja jest dość trudna. Gdy umowa najmu dzierżawy lub inna o podobnym charakterze została rozwiązana wcześniej niż przewidywano podatnik przekaże właścicielowi środek trwały wraz z poniesionymi przez siebie nakładami.

Czyli nie dochodzi do fizycznej likwidacji tych nakładów, a jedynie do zaprzestania ich używania na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Niezamortyzowana część inwestycji w obcym środku trwałym nie stanowi kosztów uzyskania przychodu. Wynika to z licznych interpretacji organów podatkowych.

Do kosztów uzyskania przychodów można natomiast doliczyć niezamortyzowaną wartość inwestycji w obcym środku trwałym gdy doszło do jej fizycznej likwidacji, rozumianej jako utrata ustawowych przymiotów środka trwałego, tj. kompletności i przydatności do użytku na skutek np. zniszczenia, uszkodzenia, demontażu, złomowania itp.

19. REKOMPENSATA ZA INW. W OBCYM ŚR. TRW.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, jeżeli najemca ulepszył środek trwały to wynajmujący, z braku odmiennej umowy, może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego.

Jeżeli podatnik otrzyma od właściciela środka trwałego zwrot kwoty stanowiącej równowartość niezamortyzowanej inwestycji, to otrzymana kwota nie będzie przychodem podatkowym.

20. ZARZĄDZANIE MAJĄTKIEM

Zarządzanie Majątkiem Trwałym pozwala na kompleksową obsługę firmy i klienta w zakresie gospodarowania trwałymi wartościami niemataterialnymi i prawnymi jak również wyposażeniem dodatkowym. Rozważne zarządzanie majątkiem może nieść daleko idące korzyści, poprawiając wyniki finansowe przedsiębiorstwa.

Ekonomika eksploatacji i szeroko rozumiana gospodarka majątkiem trwałym obejmuje całość zagadnień techniczno-organizacyjnych związanych z jego pozyskaniem, eksploatacją, wykorzystaniem, likwidacją i odnową w aspekcie stosowanych technologii i postępu technicznego. Analiza problematyki optymalizacji w zarządzaniu technicznymi składnikami majątku sprowadzona jest do działania, które przy najmniejszym zużyciu zasobu, pozwala osiągnąć określony efekt ekonomiczny w postaci zwiększenia produkcji i obniżki kosztów własnych.

Ekonomika eksploatacji i procesy ją determinujące podczas użytkowania obiektów technicznych poddano szczegółowej analizie w celu wskazania metod zapewnienia wymaganej efektywności przedsięwzięć z udziałem technicznych składników majątku trwałego. Efektywność ściśle połączona jest z eksploatacją, a w efekcie z właściwościami składników majątku, ponieważ niezawodność, trwałość i jakość majątku trwałego łączone są z kosztami użytkowania.

Charakterystyka ekonomiki eksploatacji stanowi wpływ wskaźników niezawodności na kształtowanie się kosztów ponoszonych na obsługę i naprawę składników majątku i bezpośrednio determinowana jest zmianami stosowanej techniki i technologii. Efektem prowadzonego wnioskowania jest konkluzja wskazująca na wpływ dynamiki technologii na strategię gospodarowania technicznymi składnikami majątku oraz na znaczenie tych zmian w rachunku ekonomicznym przedsięwzięć z wykorzystaniem majątku trwałego.

Ogrom aktywów, którymi dysponują firmy przemysłowe jest łatwy do wyobrażenia. Są to setki i tysiące urządzeń wbudowanych w ciągi produkcyjne, często bardzo kosztownych, narzędzia pracy, środki transportu czy w końcu sprzęt komputerowy, licencje na oprogramowanie i inne. W administracji publicznej i samorządowej znajdują się dużej wartości aktywa, na które składają się nieruchomości, budynki, wyposażenie biurowe, a także sprzęt IT i licencje. Podobnie jest w szkołach i uczelniach wyższych, gdzie dodatkowo na stanie jest bardzo kosztowna aparatura badawcza wraz z materiałami eksploatacyjnymi. W przedsiębiorstwach duże kwoty angażowane są w kapitale trwałym lub majątku użytkowanym na zasadach leasingu i odpłatnych lub nieodpłatnych wypożyczeń. W zależności od sposobu użycia, każdy składnik majątku generuje dla jego posiadacza korzyści bądź obciążenia. Jeśli jest eksploatowany, najprawdopodobniej generuje wartość dla organizacji, jeśli nie jest używany, raczej na pewno generuje koszty – przynajmniej te związane z magazynowaniem i ochroną.

Z każdym aktywem w każdej organizacji powiązane są czynności operacyjne, które wymagane są do tego, by to aktywo było gotowe do użycia. I nie chodzi tu tylko o jego sprawność, ale również dostępność. Składniki majątku wymagają metodycznego działania z punktu widzenia ich eksploatacji, ale też z punktu widzenia wymogów szeroko rozumianego bezpieczeństwa: przeciw-pożarowego, zabezpieczenia przed kradzieżą czy zniszczeniem. I nie ma tu znaczenia, czy składnik jest materialny czy niematerialny.

W ekonomii jest wiele wskaźników, które służą do oceny działalności przedsiębiorstwa, w których ukryte są dane finansowe, również o środkach zaangażowanych w zakup i utrzymanie majątku. Pozwalają podejmować decyzje strategiczne, mogą nie dawać prostej odpowiedzi na pytania, co należy zrobić na poziomie działań operacyjnych średnio i krótkoterminowych dotyczących majątku trwałego i aktywów.

Przykładowe pytania mogą być następujące:

Jaki jest stopień zużycia składnika i w jakim jest on stanie?
Czy w przypadku niskiego poziomu użycia składnika można rozważyć jego likwidację albo odpłatne lub nieodpłatne przekazanie?
Jakie środki trzeba zabezpieczyć na likwidację składnika lub grupy składników albo jakich przychodów można z tej operacji oczekiwać?
Jakie są koszty utrzymania (eksploatacji i serwisowania) składnika lub grupy składników?
Jakie koszty osobowe ponosi organizacja na budowę i utrzymanie ewidencji majątku?
Jakie środki trzeba zabezpieczyć na odtworzenie składników lub grupy składników, których cykl życia dobiega końca?
Jakie kompetencje są niezbędne aby składnik eksploatować w pełni zgodnie z jego przeznaczeniem i czy są one dostępne w organizacji?
Jakie są wymagane warunki używania składnika i czy są one znane właściwym pracownikom w organizacji?
Czy fakt posiadania danego składnika jest źródłem przewagi konkurencyjnej na rynku?
Jakie straty ponosi organizacja w sytuacji niedostępności sprawnego składnika w wymaganym czasie?

Menadżerowie często albo nie dysponują tego rodzaju danymi w ogóle, lub mają dostęp jedynie do liczb z kont syntetycznych, trudnych do analizy, a te nie niosą prostej i czytelnej informacji, pozwalającej podejmować szybkie i racjonalne decyzje na poziomie operacyjnym, z uwzględnieniem celów strategicznych organizacji jako całości.

W celu najlepszego przystosowania treści dla roboczych potrzeb ekspertów majątkowych i przywołania wiarygodności przedstawionych opinii podaję ich wybiórcze podłoże:

ŹRÓDŁA, USTAWY, OPINIE, CYTATY

Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (UoR),
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (UPDOP).
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (UPDOF).
Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (UPoL),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 03 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT),
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Wykładnie instytucji sądowych i skarbowych.
Artykuł eksperta PKF (autor: Krzysztof Marcinkowski).
Artykuł eksperta (autor: Marzena Walkiewicz).
Artykuł eksperta (autor: Paweł Muż).
Expert – Kompendium Rzeczoznawcy – Ośrodek Badań i Analiz.
Leksykon rzeczoznawcy majątkowego pod redakcją Ewy Kucharskiej- Stasiak.
Publikacje (autor: Dariusz Kąkol).
Wydawnictwo „Finanse, Rynki, Ubezpieczenia (artykuł: Stanisława Młynarskiego).

Załączniki:

Komunikat Min. Rozwoju i Finansów z dnia 25.05.2017 r. w sprawie ogłoszenia uchwały komitetu standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia krajowego standardu Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe”.
Zarządzanie majątkiem trwałym w ujęciu zmian trwałości i niezawodności jego skutków (Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 4/2016, cz. 1) – autor Stanisław Młynarski.

Opracował:

Adam Pawski